Pęknięcie krocza – zapobieganie, postępowanie i pielęgnacja

Czego dowiesz się z artykułu?

• Kiedy może dojść do pęknięcia krocza?
• Jak ocenia się rozległość pęknięcia krocza przy porodzie?
• Kiedy wykonuje się nacięcie krocza podczas porodu?
• W jaki sposób przygotować krocze do porodu, aby uniknąć urazów?
• Jak dbać o krocze w połogu?
• Co zrobić, żeby ułatwić sobie pierwsze wypróżnienie po porodzie, unikając bólu krocza?
• Czy pęknięcie krocza wpływa na kolejne porody?

Każda przyszła mama pragnie, aby poród był bezpiecznym i spokojnym doświadczeniem – zarówno dla niej, jak i dla jej dziecka. W trakcie parcia może jednak dojść do urazów krocza, co wśród wielu ciężarnych kobiet budzi zrozumiały niepokój. Na szczęście istnieją skuteczne sposoby, by zmniejszyć to ryzyko i zadbać o elastyczność tkanek jeszcze przed narodzinami maluszka.

Czym jest pęknięcie krocza?

Pęknięcie krocza powstaje podczas wypierania dziecka przez kanał rodny – w momencie maksymalnego naprężenia tkanek miękkich w okolicy intymnej. Tkanki te obejmują skórę, błonę śluzową pochwy oraz mięśnie krocza. W trakcie porodu siłami natury muszą się one znacząco rozciągnąć, aby maluszek mógł przyjść na świat. W sytuacjach, gdy napięcie staje się zbyt duże, może dojść do przerwania tkanek. Czynnikami, które zwiększają ryzyko tego typu urazów, są¹:

• duża wielkość i masa dziecka,
• nieprawidłowe ułożenie i położenie maluszka w kanale rodnym,
• poród instrumentalny (z użyciem specjalistycznych narzędzi – np. kleszczy lub próżnociągu).

Pęknięcie krocza – stopnie

Warto wiedzieć, że nie każde rozerwanie krocza jest głębokie i poważne. Według klasyfikacji – przyjętej przez światowe organizacje ginekologów i położników – pęknięcia krocza dzielimy na cztery grupy. 

• Pęknięcie krocza 1. stopnia: ogranicza się do uszkodzenia skóry i/lub błony śluzowej pochwy. Nie narusza mięśni ani powięzi krocza.
• Pęknięcie krocza 2. stopnia: dotyczy mięśni krocza, ale nie obejmuje zwieracza odbytu.
• Pęknięcie krocza 3. stopnia: obejmuje uszkodzenie krocza oraz kompleksu zwieraczy odbytu, dzieląc się na podtypy:
  • a: częściowe pęknięcie zewnętrznego zwieracza odbytu;
  • b: całkowite pęknięcie zewnętrznego zwieracza odbytu;
  • c: pęknięcie zarówno zewnętrznego, jak i wewnętrznego zwieracza odbytu.
• Pęknięcie krocza 4. stopnia: to najbardziej rozległy uraz, który obejmuje skórę, mięśnie krocza, zwieracze odbytu oraz uszkodzenie błony śluzowej odbytu i odbytnicy².

Każdy powyższy stopień urazu ma wpływ na czas gojenia się krocza i komfort świeżo upieczonej mamy. Każdy niestety może też wiązać się z bólem, a w przypadku ciężkich pęknięć – także z dolegliwościami takimi jak nietrzymanie moczu, stolca czy dysfunkcje seksualne¹.

Dlatego podczas porodu bardzo ważna jest obecność wykwalifikowanego personelu medycznego, który w pierwszej kolejności dba o ochronę krocza, aby nie doszło do pęknięcia niekontrolowanego, a w razie pęknięcia czy nacięcia krocza – ocenia stopień rozległości obrażeń i wdraża odpowiednie postępowanie. Wszystko po to, by w trakcie połogu oraz po jego zakończeniu kobieta nie odczuwała bólu i nieprzyjemnych dolegliwości w strefie intymnej. 

Nacięcie krocza przy porodzie – kiedy i dlaczego jest wykonywane?

Czasami zdarza się, że krocze i tylna ściana pochwy w drugiej fazie porodu naturalnego zostają celowo nacięte. To tzw. episiotomia, którą wykonuje się, aby ułatwić rodzącej poród, powiększając szerokość otworu, przez który maluszek musi się przecisnąć³. 

Zgodnie z najnowszymi wytycznymi odchodzi się jednak od tego typu rutynowych procedur chirurgicznych. Liczne badania potwierdzają, że nacięcie krocza zwiększa ryzyko innych urazów. Co więcej, wbrew dawnym przekonaniom, nie zapobiega ono obniżaniu się narządów rodnych, wysiłkowemu nietrzymaniu moczu ani uszkodzeniom mięśni dna miednicy po porodzie. Ponadto zauważono, że u kobiet, które doznały pęknięcia krocza, uraz goi się o wiele szybciej niż u rodzących po nacięciu².

Jak przygotować krocze do porodu?

Dla wielu przyszłych mam urazy krocza potrafią być powodem silnego strachu przed porodem. Na szczęście można zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia. Aby tak się stało, kluczowe jest poprawienie elastyczności tkanek miękkich. Można to zrobić m.in. dzięki¹:

• odpowiednim technikom masażu krocza (najlepiej zacząć pomiędzy 34. a 36. tygodniem ciąży),
• ćwiczeniom mięśni dna miednicy,
• regularnej aktywności fizycznej w ciąży,
• wsparciu położnej podczas porodu – dzięki swojej wiedzy może ona proponować odpowiednie pozycje porodowe oraz techniki oddechowe.

Przed porodem warto pomyśleć też o wizycie u fizjoterapeutki uroginekologicznej, która oceni kondycję mięśni dna miednicy oraz tkanek krocza. Specjalistka może zalecić odpowiednie ćwiczenia, polegające m.in. na napinaniu i rozluźnianiu mięśni Kegla. Wykonuje się je w domu – np. na macie lub piłce, a nawet w trakcie prostych czynności domowych. Kontakt do fizjoterapeutki uroginekologicznej może też przydać się po porodzie. Dobrze jest bowiem sprawdzić, czy po ciąży nie doszło do rozejścia mięśni prostych brzucha.  

Według aktualnych standardów opieki okołoporodowej podczas porodu kobiecie przysługuje pomoc doświadczonej położnej, która będzie wspierała ją oraz proponowała pozycje wertykalne, aby ochronić krocze. Po przybraniu odpowiedniej pozycji wertykalnej kanał rodny jest skierowany w dół, a jego średnica ulega powiększeniu, co ułatwia dziecku przechodzenie przez drogi rodne i potencjalnie skraca całkowity czas porodu⁴. Warto więc zaufać personelowi medycznemu i podążać za wskazówkami dotyczącymi m.in. technik oddechu i prawidłowego parcia, co może dodatkowo złagodzić ból porodowy.

Podczas parcia położna może zaproponować również zastosowanie żelu porodowego, naturalnego olejku eterycznego (np. z geranium), a nawet ciepłego okładu na krocze, aby rozluźnić tkanki, odpowiednio je nawilżyć i przygotować na rozciągnięcie². Jeśli już dojdzie do jakiegokolwiek urazu, nie będzie to oznaką słabości czy nieprawidłowego przygotowania tkanek miękkich. Wówczas najważniejsza jest rekonwalescencja i szczególna troska o strefę intymną po porodzie, aby można było szybko wrócić do pełni sił.

Rekonwalescencja krocza po porodzie

Po porodzie tkanki potrzebują czasu, aby mogły się zregenerować. Jeżeli doszło do przerwania krocza lub episiotomii, konieczne będzie zszycie tkanek. Czas zrastania się rany zależy od stopnia urazu. Lekkie pęknięcia lub nacięcia zwykle goją się nieco szybciej². Najczęściej świeżo upieczonej mamie zakładane są szwy, które po kilku tygodniach same się rozpuszczają. Przez ten czas mogą się delikatnie wykruszać i być widoczne na bieliźnie – to normalne zjawisko. Czasami na krocze zakłada się też szwy niewchłanialne. Wówczas po tygodniu należy zgłosić się do przychodni na ich usunięcie⁵. 

Jeżeli rana w pierwszych dniach po porodzie jest źródłem dyskomfortu, można zastosować żelowe okłady lub specjalne podpaski chłonno-chłodzące. Do złagodzenia dolegliwości można wykorzystać po konsultacji ze specjalistą również preparaty z apteki (np. proszki i płyny do nasiadówek lub przemywania krocza)². 

Niezwykle ważna jest prawidłowa pielęgnacja krocza po porodzie – przemywanie go wodą i środkami hipoalergicznymi po każdej wizycie w toalecie (od cewki moczowej w kierunku odbytu), osuszanie, częsta zmiana podkładów i wietrzenie. Lepiej unikać też gorących kąpieli i mycia okolic intymnych myjkami czy gąbkami, które są siedliskiem drobnoustrojów. Prawidłowa higiena po porodzie obejmuje również troskę o gojące się rany. Aby przyspieszyć rekonwalescencję miejsca po urazie, możesz po rozmowie z lekarzem sięgnąć po preparaty zawierające drobnocząsteczkowy kwas hialuronowy, który ma działanie nawilżające². 

W czasie gojenia rany po pęknięciu lub nacięciu krocza zaleca się noszenie luźnej odzieży, bawełnianych majtek lub poporodowych majtek siateczkowych oraz wkładów (najlepiej takich niezawierających kleju, by nie ograniczać cyrkulacji powietrza). Warto też pamiętać, aby bieliznę zmieniać minimum 1 raz dziennie. Lekarze i położne nie zalecają również długotrwałego siedzenia. W takiej pozycji dochodzi do ucisku miejsc intymnych, co potęguje obrzęk i dyskomfort².

Całkowity proces gojenia się rany krocza trwa około 6 tygodni, czyli do końca połogu. Jeżeli po tym czasie wciąż występuje np. ciągnięcie blizny, nietrzymanie moczu lub dyskomfort w trakcie zbliżeń z partnerem, warto skonsultować się ze wspomnianą fizjoterapeutką uroginekologiczną. Podpowie ona, jak pracować z blizną i zapobiegać zaburzeniom czynności mięśni dna miednicy. Niestety, czasami powikłania po pęknięciu czy nacięciu krocza mogą pojawić się dopiero po kilku latach od porodu⁷!

Pierwsze wypróżnienie się po porodzie

Pierwsze wypróżnienie po porodzie może być dla wielu kobiet źródłem niepokoju, szczególnie jeśli w trakcie porodu doszło do nacięcia lub pęknięcia krocza. W takiej sytuacji ważne jest, aby nie przyspieszać tego procesu na siłę. Twój organizm potrzebuje czasu, aby wrócić do naturalnego rytmu po tak ogromnym wysiłku, jakim było wydanie dziecka na świat! 

Jeżeli pojawią się problemy z wypróżnieniem, pomocne mogą być lekkie posiłki bogate w błonnik, picie dużej ilości wody oraz krótkie spacery, które wspierają perystaltykę jelit. Aby ułatwić sobie wypróżnianie i zmniejszyć nacisk na krocze, warto zastosować specjalny stołeczek pod stopy, który pozwala przyjąć bardziej naturalną, lekko pochyloną pozycję na toalecie⁸. 

Nie zapominaj też o dokładnej higienie okolic intymnych, aby ograniczyć ryzyko infekcji. W razie problemów z oddaniem stolca ulgę mogą przynieść też łagodne czopki glicerynowe (warto zapytać o nie lekarza), które zmiękczają treść kałową i ułatwiają jej wydalenie. Lepiej też nie odwlekać wypróżnienia, bo to może prowadzić do bolesnych zaparć⁸.

Pęknięcie krocza a drugi poród

Przebyte pęknięcie krocza, nawet trzeciego lub czwartego stopnia, nie musi oznaczać konieczności cesarskiego cięcia przy kolejnym porodzie. Decyzja zależy od indywidualnego przebiegu gojenia się rany, Twojego aktualnego stanu zdrowia i ewentualnych dolegliwości, takich jak nietrzymanie stolca czy osłabienie mięśni dna miednicy. Większość kobiet po takim urazie wraca do pełnej sprawności i może bezpiecznie urodzić naturalnie swoje kolejne maleństwo. Przed podjęciem decyzji warto jednak omówić swoją sytuację z lekarzem prowadzącym lub położną, a w razie potrzeby – skonsultować się także z proktologiem⁹. Wsparcie specjalistów pozwoli lepiej przygotować się do kolejnego porodu i zminimalizować ewentualne obawy.

Dobre przygotowanie do porodu może pomóc zmniejszyć ryzyko pęknięć i nacięcia krocza. Warto postawić na regularny masaż tkanek miękkich, ćwiczenia mięśni dna miednicy oraz zaufać położnej w trakcie porodu. Dbając o siebie zarówno przed, jak i po porodzie, kobieta nie tylko ułatwia swojemu ciału szybszą regenerację i powrót do pełni sił, lecz także troszczy się o swój spokój i daje sobie możliwość pełnego czerpania radości z pierwszych, bezcennych chwil z maluszkiem.