Jak ułożenie i położenie dziecka wpływa na rodzaj porodu?

Dzieci w brzuchu mamy zazwyczaj przyjmują położenie podłużne główkowe w III trymestrze ciąży (między 32. a 34. tygodniem ciąży). Zdarzają się również takie sytuacje, że dziecko przekręca się dopiero przed samym porodem. Podczas ostatnich wizyt u ginekologa przed rozwiązaniem z pomocą USG lekarz oceni, w jaki sposób ułożyło się dziecko. Gdy płód jest mały i ma dużo miejsca w łonie mamy, a w macicy jest dużo płynu owodniowego, maluszek może zmienić swoją pozycję nawet w dniu porodu.

Ułożenie dziecka w brzuchu mamy

Ułożenie jest to stosunek poszczególnych części ciała płodu względem siebie (to np. ułożenie główki w stosunku do tułowia).

• Kiedy rozpocznie się akcja porodowa, dziecko powinno naturalnie przygiąć główkę do klatki piersiowej. Wtedy mówimy o ułożeniu przygięciowym (kiedy broda dziecka dotyka klatki piersiowej). Jest to prawidłowe ułożenie dziecka do porodu.

• Gdy nie dojdzie do przygięcia główki – w różnym stopniu główka się odgina i bródka jest mniej lub bardziej oddalona od klatki piersiowej. Określamy taką sytuację mianem ułożenia odgięciowego (wyróżnia się ułożenie wierzchołkowe, czołowe lub twarzyczkowe). Wszystkie trzy ułożenia są nieprawidłowe i mogą skomplikować poród.

Położenie podłużne, poprzeczne i skośne

Położenie płodu to inaczej stosunek osi długiej płodu do osi długiej macicy mamy. To dlatego w medycynie wyróżnia się położenie podłużne oraz poprzeczne.

• Położenie podłużne główkowe jest fizjologiczne i mówimy o nim, gdy główka dziecka znajduje się we wchodzie miednicy mamy. Jest to więc prawidłowa pozycja maluszka, dzięki której kobieta zazwyczaj może rodzić siłami natury. 
• Położenie poprzeczne to takie, kiedy dziecko rozciąga się poziomo, w poprzek brzucha mamy. Innymi słowy, jego główka znajduje się z jednego boku, a nóżki – z drugiego. Takie ułożenie maluszka zdarza się bardzo rzadko – szacuje się, że ma to miejsce to w przypadku mniej więcej 1% wszystkich ciąż. Kiedy dziecko tak „przekornie” ułoży się w łonie mamy, konieczny może być poród przez cesarskie cięcie. 
• Z położeniem skośnym mamy zaś do czynienia wówczas, gdy maluszek nie przyjmuje ani pionowej, ani poziomej pozycji, tylko układa się na ukos. Zależnie od tego, pod jakim kątem wobec osi brzucha mamy się znajduje, możliwe jest czasem obrócenie dziecka przez lekarza, tak aby znalazło się ono w pozycji pionowej i mogło się urodzić siłami natury. Jeśli się to nie uda, wówczas poród naturalny może się okazać niemożliwy, ponieważ bark dziecka wklinowałby się w kanał rodny.  

Położenie miednicowe – cięcie cesarskie czy poród naturalny?

Maluszek może znajdować się w położeniu miednicowym, co oznacza, że zamiast główki we wchodzie miednicy mamy znajduje się pupa dziecka. Mama w tym przypadku będzie odczuwała kopnięcia w dole brzucha. Położenie miednicowe ma kilka różnych odmian: pośladkowe, stópkowe lub położenie miednicowe zupełne (pupa dziecka i dwie stópki znajdują się we wchodzie miednicy mamy, a stawy kończyn dolnych są zgięte). Przy tym ostatnim wariancie maluszek w brzuchu mamy ma pozycję podobną do siadu tureckiego.

Położenie miednicowe jest wskazaniem do cięcia cesarskiego bez względu na rodzaj ułożenia płodu. Jednak w niektórych ściśle określonych sytuacjach poród z położenia podłużnego miednicowego płodu może odbyć się drogami natury. Są to np. poród drugiego płodu z położeniem miednicowym w ciąży bliźniaczej, poród przedwczesny przed 25. tygodniem, duże zaawansowanie porodu lub też poród dziecka, którego przeżycie poza łonem matki jest niemożliwe ze względu na liczne wady. 

Jak rozpoznać ułożenie dziecka po jego ruchach?

Jak już wspominaliśmy, zasadniczo sposób ułożenia dziecka stwierdza lekarz na podstawie badania USG. Jednak przyszła mama może też czasem sama spróbować ocenić, jaką pozycję w brzuchu zdecydował się przyjąć jej maluszek. Pewną wskazówkę w tym kontekście stanowi sposób odczuwania jego ruchów.  

• Gdy brzuch w okolicy pępka mocno wystaje, a mama czuje kopniaki stópek pod żebrami, wówczas najpewniej dziecko przyjęło prawidłową pozycję – czyli ułożenie podłużne główkowe. Jeżeli kopniaki pojawiają się w dolnej części brzucha, może to zwiastować pozycję pośladkową.  
• O ułożeniu główkowym może też świadczyć sytuacja, gdy kobieta odczuwa czkawkę maluszka w dolnej partii brzucha. Jeśli czuje ją raczej w okolicach żeber, może to oznaczać, że ułożył się w pozycji miednicowej.  

Dlaczego dziecko przyjmuje nieprawidłowe pozycje?

Dziecko układa się inaczej niż główką do dołu z wielu powodów. Sprzyjają temu: nietypowy kształt główki dziecka, nieprawidłowa budowa miednicy, nieprawidłowy kształt macicy – np. macica z przegrodą lub dwurożna, a także wszelkie sytuacje które „utrudniają” obrót, np. krótka pępowina, małowodzie, mięśniaki zmieniające w znacznym stopniu kształt jamy macicy bądź łożysko przodujące. Dziecko może też po prostu nie zdążyć się przekręcić, bo wcześniej dojdzie do porodu przedwczesnego. To tylko niektóre przyczyny. Lekarz powinien o wszystkich powodach informować swoją pacjentkę.

Jak przed porodem pomóc dziecku przyjąć prawidłową pozycję?

Jeżeli maluszek nie przyjął właściwej pozycji przed porodem, jest np. ułożony podłużnie miednicą do dołu, lekarz lub położna mogą zalecić pacjentce częste przyjmowanie pozycji kolankowo-łokciowej. Przed rozwiązaniem zespół medyczny może spróbować także tzw. obrotu zewnętrznego dziecka (External Cephalic Version – ECV). Jest to sposób, dzięki któremu ginekolog położnik poprzez powłoki brzuszne ciężarnej próbuje zmienić położenie poprzeczne lub miednicowe maluszka na położenie podłużne główkowe. 

Kobieta w ciąży może również skorzystać z pomocy osteopaty. Specjalista za pomocą specjalnych ćwiczeń (tzw. spinning babies) pomaga zniwelować napięcia mięśni wokół miednicy i rozluźnić więzadła. Mama może je sama praktykować w domu – oczywiście jeżeli nie ma do tego żadnych przeciwwskazań ginekologicznych. Kwestia skuteczności takich ćwiczeń jest jednak bardzo dyskusyjna i większość lekarzy podchodzi do nich sceptycznie.

Kobieta w ciąży nie powinna przed rozwiązaniem martwić się na zapas, kiedy jej dziecko jeszcze nie przekręciło się główką do dołu. Sytuacja potrafi się odmienić dosłownie z dnia na dzień. Warto słuchać wskazówek lekarza lub położnej i być pod stałą opieką ginekologiczną. Stałe monitorowanie położenia i ułożenia płodu może pomóc przyszłej mamie na psychiczne przygotowanie się do porodu naturalnego lub do cesarskiego cięcia.