Niepłodność i wielkie pragnienie dziecka – młoda para na kanapie

Niepłodność – przyczyny, diagnostyka i leczenie

Planowanie i wczesne objawy ciąży
Artykuł
List 28, 2024
6 min.

Starania o dziecko mogą chwilę potrwać. Jeśli jednak zaczynacie się niepokoić, warto skonsultować to z lekarzem i sprawdzić, czy trudności nie wynikają z przyczyn zdrowotnych. Być może borykacie się z niepłodnością – chorobą, z którą zmaga się coraz więcej par, ale która na szczęście w wielu przypadkach jest uleczalna. Chcesz wiedzieć więcej? Przeczytaj artykuł napisany we współpracy z lekarzem Maciejem Pakułą, specjalistą położnictwa i ginekologii.

O czym przeczytasz w artykule:

  • Czym jest niepłodność?
  • Jakie mogą być przyczyny niepłodności
  • Jak przebiega leczenie niepłodności?
  • Na czym polega tzw. dieta na płodność?

Według szacunków niepłodność dotyka około 10-16% – czyli blisko milion – par w Polsce1. Na szczęście, w przeciwieństwie do bezpłodności, jest ona odwracalnym stanem. Dowiedz się więcej o tym schorzeniu.

Czym jest niepłodność?

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) o niepłodności możemy mówić wtedy, gdy pomimo regularnego współżycia (2-4 razy w tygodniu przez co najmniej 12 miesięcy) bez antykoncepcji nie dochodzi do zapłodnienia2. Dopiero po tym czasie rekomendowane jest udanie się na badania i rozpoczęcie diagnozy.

Niepłodność pierwotna i wtórna

Niepłodność pierwotna dotyczy par, które nigdy nie zaszły w ciążę – mimo regularnych prób trwających co najmniej rok. Z kolei niepłodność wtórna występuje wtedy, gdy para ma trudności z poczęciem kolejnego dziecka po wcześniejszym udanym zajściu w ciążę. W obu przypadkach przyczyny niepłodności mogą być różnorodne i obejmować problemy zdrowotne zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.

Przyczyny niepłodności

Niepłodność to coraz powszechniejsze zjawisko, a WHO zaliczyła je nawet do grupy chorób cywilizacyjnych. Co ważne, przyczyny tego problemu leżą niemal równie często po stronie kobiet co mężczyzn1.

Niepłodność u kobiet najczęściej spowodowana jest niedrożnością jajowodów lub zaburzeniami hormonalnymi. Prowadzą one do nieprawidłowości w procesie owulacji, a ich źródłem mogą być:

  • zaburzenia odżywiania, przewlekły stres, nadmierna aktywność fizyczna,
  • uszkodzenia i dysfunkcje okolicy podwzgórzowo-przysadkowej,
  • zespół policystycznych jajników (PCOS),
  • przedwczesna niewydolność jajników (POI),
  • hiperprolaktynemia.

Innymi powodami, przez które kobieta nie może zajść w ciążę, mogą być też: endometrioza lub nieprawidłowa budowa narządu rodnego1.

Z kolei niepłodność męska ma swoje źródło najczęściej w problemach ze spermatogenezą, czyli procesem tworzenia plemników. Zbyt mała liczba plemników, ich słaba ruchliwość lub nieprawidłowa budowa mogą wynikać m.in. z chorób i urazów jąder, chorób ogólnoustrojowych (cukrzyca, choroby nerek i wątroby, choroby tarczycy), a także ze złej jakości diety, stosowania używek, nadwagi i otyłości1.

Diagnostyka niepłodności – jak przebiega?

Jeśli przez rok regularnego współżycia nie udało się Wam zajść w ciążę, warto rozpocząć diagnostykę niepłodności – najlepiej równolegle u mężczyzny i kobiety. Wytyczne zmieniają się, jeśli kobieta ukończyła 35 lat – w tym wieku płodność zaczyna ulegać naturalnemu obniżeniu i do lekarza warto zwrócić się już po pół roku nieudanych starań, a jeśli ma więcej niż 40 lat – rekomenduje się przeprowadzenie badań na niepłodność od razu1.

Proces diagnostyki niepłodności u kobiet obejmuje kilka kluczowych kroków, które mają na celu ocenę funkcjonowania układu rozrodczego2:

  1. Wywiad medyczny i badanie fizykalne – lekarz na pierwszej wizycie zbiera szczegółowe informacje na temat przebytych chorób, przede wszystkim pyta jednak o długość i regularność cyklu menstruacyjnego.
  2. Badania owulacji – badanie USG oraz pomiar poziomu progesteronu pozwalają sprawdzić, czy dochodzi do regularnego jajeczkowania.
  3. Badania hormonalne – u kobiet, które miesiączkują nieregularnie lub nie miesiączkują w ogóle, przeprowadza się badania stężeń hormonów (FSH, LH, TSH, androstendion, testosteron, DHEA-S, estradiol czy prolaktyna), by ocenić funkcjonowanie przysadki mózgowej, tarczycy i jajników oraz ocenić, czy nie ma nadprodukcji męskich hormonów płciowych.
  4. Badania obrazowe – do podstawowych badań obrazowych zalicza się USG narządów rodnych z oceną ilości i wielkości pęcherzyków jajnikowych, specjalne badanie USG z kontrastem – HyCoSy oraz histerosalpingografię (HSG), które pozwalają ocenić drożność jajowodów i sprawdzić, czy macica jest prawidłowo zbudowana.
  5. Ocena rezerwy jajnikowej – w uzasadnionych przypadkach u kobiet oznacza się poziom hormonu antymüllerowskiego (AMH). Pomaga on określić rezerwę jajnikową. Im wyższy poziom AMH, tym większa szansa na to, że kobieta ma wystarczającą ilość komórek jajowych, by zajść w ciążę.
     

Z kolei badania na niepłodność u mężczyzn przebiegają następująco2:

  1. Wywiad medyczny i badanie fizykalne – lekarz na pierwszej wizycie pyta o prowadzony styl życia, przebyte i obecne choroby, a także o ewentualne problemy z erekcją lub wytryskiem.
  2. Badanie nasienia (seminogram) – to podstawowy test oceniający liczbę, ruchliwość i morfologię plemników. Ma wykazać, czy problem z płodnością wynika z jakości nasienia. Badanie polega na analizie nasienia, które mężczyzna oddaje w specjalnie przystosowanym pomieszczeniu w klinice lub laboratorium.
  3. Badania hormonalne – w przypadku nieprawidłowych wyników seminogramu zaleca się badania hormonów (testosteron, FSH, LH). Pozwalają one ocenić funkcjonowanie jąder oraz przysadki mózgowej.
  4. Badania obrazowe – jeśli lekarz podejrzewa wady anatomiczne, może skierować pacjenta na badanie USG moszny lub jąder. Może to pomóc w diagnozie np. żylaków powrózka nasiennego.
  5. Testy genetyczne – w przypadku ciężkich zaburzeń jakości nasienia wykonuje się badania genetyczne, aby wykluczyć mutacje genów związanych z płodnością.

Niepłodność idiopatyczna

Czasem pomimo przeprowadzenia pełnej diagnostyki nie udaje się zidentyfikować wyraźnej przyczyny problemu z zajściem w ciążę. W takich przypadkach mówimy o niepłodności idiopatycznej (niewyjaśnionej). Pary, które cierpią na tę przypadłość, mają trudności z poczęciem, mimo że dokładne badania nie wykazały żadnych nieprawidłowości. W takim przypadku leczenie opiera się zazwyczaj na metodach wspomaganego rozrodu, takich jak inseminacja lub zapłodnienie in vitro2.

Leczenie niepłodności – najskuteczniejsze metody

Leczenie niepłodności jest uzależnione od przyczyny. U kobiet podstawowym działaniem jest monitorowanie owulacji i wyznaczanie dni płodnych oraz stymulacja jajeczkowania za pomocą leków. Ważnym elementem jest monitorowanie cyklu za pomocą USG, aby ocenić, czy doszło do wzrostu pęcherzyków i owulacji. Jeśli przyczyną niepłodności są niedrożność jajników, nieprawidłowa budowa macicy, torbiele jajników lub mięśniaki – wówczas konieczna może być laparoskopia. To mało inwazyjny zabieg chirurgiczny, w trakcie którego usuwa się zmienione fragmenty tkanek1.

Jak leczyć niepłodność u mężczyzn? Jeśli jej przyczyną są zaburzenia hormonalne, stosuje się terapię, która ma przywrócić równowagę związków odpowiedzialnych za produkcję plemników. W przypadku niskiej jakości nasienia lekarze mogą zalecić zmiany w stylu życia, na przykład rzucenie palenia, zdrową dietę czy zwiększenie aktywności fizycznej. W poważniejszych przypadkach, takich jak żylaki powrózka nasiennego, stosuje się leczenie chirurgiczne, aby przywrócić prawidłowy przepływ krwi do jąder1.

Niepłodność pierwotna a zajście w ciążę zbliżenie na dłonie kobiety i mężczyzny

 

Dieta na płodność

W trakcie starań o dziecko dużą rolę odgrywa też zdrowy styl życia. Badania wykazały, że odpowiednia dieta pozytywnie wpływa na parametry nasienia, stężenie hormonów płciowych i występowanie owulacji. Warto zwrócić uwagę na to, by posiłki były zbilansowane i zawierały warzywa, owoce, ryby, produkty pełnoziarniste oraz nasiona roślin strączkowych. Tego typu dieta – zbliżona do diety śródziemnomorskiej – dostarcza organizmowi niezbędnych składników odżywczych, takich jak kwasy tłuszczowe omega-3, witaminy z grupy B, cynk oraz selen, które mają kluczowe znaczenie dla jakości nasienia u mężczyzn oraz prawidłowego przebiegu owulacji u kobiet3. W przypadku trudności z prawidłowym skomponowaniem diety, można rozważyć suplementację wyżej wymienionych składników odżywczych. Pomocny może być także inozytol (czyli tzw. witamina B8).

Z kolei dieta charakteryzująca się wysoką zawartością tłuszczów nasyconych i cukrów prostych może negatywnie wpływać na płodność. Spożywanie nadmiaru czerwonego mięsa, tłustego nabiału i produktów bogatych w cukier przyczynia się do powstawania zaburzeń hormonalnych, insulinooporności oraz stresu oksydacyjnego, co obniża jakość plemników i może powodować zaburzenia jajeczkowania3.

Niepłodność to trudne wyzwanie, które dotyka coraz więcej par. Współczesna medycyna oferuje na szczęście coraz skuteczniejsze metody diagnostyki i leczenia. Ważne jest, aby nie zwlekać z rozpoczęciem badań, szczególnie gdy istnieją czynniki ryzyka, takie jak wiek czy nieregularne cykle. Wsparcie specjalistów, odpowiednie leczenie oraz zdrowy styl życia mogą znacząco zwiększyć szanse na upragnioną ciążę.

 

Konsultacja merytoryczna:

Maciej Pakuła

Lekarz, specjalista położnictwa i ginekologii

View details Graj o wózek 3w1 dla Maluszka!
Baby&Me_banner_rejestracyjny z wózkiem

Graj o wózek 3w1 dla Maluszka!

Dołącz do programu Nestlé Baby&me i poznaj wszystkie benefity, które dla Ciebie przygotowaliśmy.

Powiązane artykuły

View details Jak leczyć niepłodność?
Artykuł
Para wspierająca się w trakcie leczenia niepłodności

Jak leczyć niepłodność?

Próby poradzenia sobie z niepłodnością mogą być dla pary trudnym wyzwaniem.

8 min. czytania

View details Witaminy i składniki mineralne dla kobiet planujących ciążę
Artykuł
witaminy-i-skladniki-mineralne-dla-kobiet-planujacych-ciaze

Witaminy i składniki mineralne dla kobiet planujących ciążę

Zbilansowana i wartościowa dieta przy planowaniu ciąży jest bardzo ważna.

5 min. czytania

View details Jak przygotować się na poczęcie dziecka?
Artykuł
jak-przygotowac-sie-na-poczecie-dziecka

Jak przygotować się na poczęcie dziecka?

Decyzja o ciąży powinna być świadoma i dobrze przemyślana.

6 min. czytania

View details Czy warto mieć dzieci? - 10 pytań gdy planujecie mieć dzieci
Artykuł
10 ważnych pytań, gdy planujesz mieć Dziecko

Czy warto mieć dzieci? - 10 pytań gdy planujecie mieć dzieci

Jeśli planujesz ciążę, warto najpierw umówić się na konsultację z lekarzem.

4 min. czytania

View details Plamienie implantacyjne – objawy i przyczyny
Artykuł
Plamienie implantacyjne i zagnieżdżenie zarodka

Plamienie implantacyjne – objawy i przyczyny

Plamienie implantacyjne związane jest z zagnieżdżeniem się zarodka w błonie śluzowej macicy. Sprawdź, jak je odróżnić od terminu spodziewanej miesiączki.

4 min. czytania

View details 7 zdrowych pokarmów, które warto włączyć do diety przed zajściem w ciążę
Artykuł
7 zdrowych pokarmów, które warto włączyć do diety przed zajściem w ciążę

7 zdrowych pokarmów, które warto włączyć do diety przed zajściem w ciążę

Czy wiesz, że prawidłowe odżywianie może mieć pozytywny wpływ na przebieg ciąży i przynieść długotrwałe korzyści zdrowotne dla maluszka?

5 min. czytania

View details Jak rozpoznać dni płodne? Poznaj najważniejsze symptomy!
Artykuł
jak-rozpoznac-dni-plodne-poznaj-najwazniejsze-symptomy

Jak rozpoznać dni płodne? Poznaj najważniejsze symptomy!

Nadszedł moment, w którym zapragnęłaś zostać mamą? Jeśli przygotowujesz się do ciąży, powinnaś wiedzieć, kiedy masz dni płodne, jak je rozpoznać i jakie objawy świadczą o owulacji.

6 min. czytania

View details Planowanie ciąży – od czego warto zacząć przygotowania?
Artykuł
planowanie-ciazy-od-czego-warto-zaczac-przygotowania

Planowanie ciąży – od czego warto zacząć przygotowania?

Jeśli myślisz o powiększeniu rodziny, już dzisiaj powinnaś wprowadzić do swojej diety i stylu życia drobne zmiany. Mogą mieć one ogromny wpływ na przyszłość Twojego dziecka.

6 min. czytania

View details Pierwsze objawy ciąży
Artykuł
Pierwsze objawy ciąży

Pierwsze objawy ciąży

Pierwsze objawy ciąży wcale nie muszą być bardzo charakterystyczne. Można je dość łatwo przegapić albo pomylić np. z zatruciem pokarmowym czy przeziębieniem.

5 min. czytania

View details Czym jest PCOS? Objawy i sposób leczenia
Artykuł
Zespół policystycznych jajników: czarny napis PCOS na różowym tle obok białych puzzli

Czym jest PCOS? Objawy i sposób leczenia

Zespół policystycznych jajników, czyli PCOS (ang. polycystic ovary syndrome), to jedna z najczęściej występujących przyczyn nieregularnego miesiączkowania.

6 min. czytania

View details Jak zaplanować płeć dziecka?
Artykuł
Planowanie płci dziecka – chłopiec czy dziewczynka?

Jak zaplanować płeć dziecka?

Chcesz powiększyć rodzinę i marzysz o córeczce? A może chcesz mieć chłopca? Dowiedz się, od czego zależy płeć maluszka i czy w ogóle można ją wcześniej zaplanować.

6 min. czytania

View details Jak przygotować się do ciąży?
Artykuł
pani-w-ciąży-u-lekarza.png

Jak przygotować się do ciąży?

Świadome podejście do macierzyństwa rozpoczyna się już na etapie planowania ciąży.

5 min. czytania

View details Endometrioza – objawy i sposoby leczenia
Artykuł
Młoda kobieta   słucha ginekolożki przedstawiającej endometriozę na USG

Endometrioza – objawy i sposoby leczenia

Endometrioza to choroba ginekologiczna, o której mówi się coraz więcej. Jednak wciąż wiele osób nie wie o jej istnieniu i dostaje diagnozę, gdy osiąga rozwinięte stadium.

5 min. czytania

View details Dieta przed ciążą, czyli dieta przyszłej mamy
Artykuł
 Dieta przed ciążą czyli dieta przyszłej mamy

Dieta przed ciążą, czyli dieta przyszłej mamy

Podjęliście z partnerem decyzję, że chcecie mieć dziecko i w związku z tym chcesz wspomóc swoją płodność? Warto wiedzieć, że szanse na poczęcie maluszka możesz zwiększyć z pomocą diety.

6 min. czytania

View details Dieta na płodność mężczyzny
Artykuł
Dieta na płodność mężczyzny

Dieta na płodność mężczyzny

Zaburzenia płodności dotyczą nie tylko kobiet, lecz także mężczyzn. Powodów może być wiele.

5 min. czytania

View details Badania przed ciążą
Artykuł
Badania przed ciążą

Badania przed ciążą

Kobieta, która oczekuje na narodziny maluszka, powinna dbać o swoje zdrowie ze szczególną uwagą.

4 min. czytania