Rządowy program wsparcia in vitro — dla kogo?

Czego dowiesz się z artykułu?

• Dla kogo in vitro może być najlepszą opcją?
• In vitro — program rządowy i zasady przystąpienia
• In vitro refundacja — dla kogo?
• Jak uzyskać dofinansowanie do in vitro?
• Onkopłodność, czyli oncofertility — co to jest?

Jakie są wskazania do in vitro?

In vitro to jedna z metod leczenia niepłodności u mężczyzn i kobiet. Zgodnie z definicją WHO (ang. World Health Organization, Światowa Organizacja Zdrowia) niepłodność to brak zajścia w ciążę mimo regularnego współżycia przez okres przekraczający 12 miesięcy, bez stosowania antykoncepcji⁵. Według WHO jest to choroba cywilizacyjna, która dotyka ogromną liczbę par. 

Zgodnie z raportem Światowej Organizacji Zdrowia opublikowanym w 2023 roku, na przestrzeni lat 1990-2021 niepłodność dotyczyła aż 17,5% osób dorosłych na całym świecie. Oszacowano wówczas, że około 48,5 mln par ma problemy z zajściem w ciążę⁶.

W Polsce każda para, w której jedno lub obydwoje partnerów ma zdiagnozowaną niepłodność, może ubiegać się o udział w rządowym programie in vitro. Ich predyspozycje do przystąpienia do inicjatywy są oceniane w trakcie wywiadu oraz z wykorzystaniem specjalistycznych badań. 
 

Na czym polega rządowy program in vitro?

Rządowy program in vitro to wsparcie w finansowaniu procedury in vitro dla par, które zmagają się z problemem niepłodności. To szansa dla osób, które chcą spróbować zajść w ciążę ze wsparciem nowoczesnej medycyny. Program obejmuje finansowanie do 6 indywidualnych procedur — pozwala to na wybranie takiego wariantu, który będzie najlepiej dopasowany do Waszych indywidualnych potrzeb. To z kolei znacząco zwiększa szansę na ciążę¹. 

Program in vitro 2024-2028 obejmuje następujące warianty:

• para do procedury przystępuje, korzystając z własnych komórek rozrodczych lub z dawstwa nasienia – finansowane jest w tym przypadku do 4 prób wsparcia w zapłodnieniu, 
• w procedurze korzysta się z oocytów uzyskanych od dawczyń – finansowanie obejmuje wsparcie do 2 prób w zapłodnieniu, 
• w trakcie procedury korzysta się z dawstwa zarodków – w ramach inicjatywy można sfinansować do 6 prób wsparcia w zapłodnieniu¹.

Ustawa o leczeniu niepłodności pozwala na zapłodnienie do 6 komórek jajowych w trakcie jednej procedury. To ograniczenie ma na celu zapobieganie tworzeniu nadliczbowych zarodków. Od tej reguły występują jednak pewne odstępstwa¹.

 Możliwość zapłodnienia większej liczby komórek jajowych występuje, gdy:

• kobieta ukończyła 35 lat,
• występują wskazania medyczne spowodowane współistniejącą z niepłodnością inną chorobą, taką jak: endometrioza III i IV stopnia, choroby nowotworowe i autoimmunologiczne,
• podjęto w przeszłości dwukrotną próbę zapłodnienia pozaustrojowego, a każda z nich była nieskuteczna¹. 

Polski program rządowy dofinansowania in vitro na tle innych państw w Europie wyróżnia się dużą liczbą cykli oraz wsparciem w zakresie dawstwa oocytów, czego nie obejmuje większość programów w innych krajach UE².

Dodatkowo pary, które przystępują do programu, mają zagwarantowany dostęp do opieki psychologicznej, która ma zapewnić wsparcie na każdym etapie procesu. Liczba konsultacji jest nieograniczona, więc może być dopasowana do indywidualnych potrzeb¹.

W przypadku par, których leczenie obejmuje korzystanie z cudzych komórek bądź zarodków, konsultacje psychologiczne są obowiązkowe. Partnerzy mają dzięki nim szansę na rozwianie wszelkich wątpliwości oraz przepracowanie tej kwestii pod okiem specjalisty. Jest to istotny punkt przygotowania pary. Konsultacje pomogą zrozumieć różne aspekty procesu oraz pozwolą uzyskać odpowiedź na ewentualne pytania. Jednym z warunków sfinansowania procedury jest uzyskanie zaświadczenie od psychologa, że partnerzy mają świadomość, z czym się ona wiąże oraz że są gotowi, aby skorzystać z komórek i zarodków od dawców. 
 

In vitro dofinansowanie — komu przysługuje?

Program rządowy gwarantujący finansowanie całej procedury in vitro oparty jest na konkretnych zasadach, które umożliwiają zakwalifikowanie pary do wzięcia w nim udziału. 
Refundacja in vitro w ramach rządowego programu obejmuje osoby będące w związku małżeńskim lub w zadeklarowanym wspólnym pożyciu, które spełniają jedno z poniższych kryteriów:

• Stwierdzona niepłodność lub przejście nieskutecznego leczenia niepłodności w ciągu 12. miesięcy przed zgłoszeniem się do programu rządowego.
• Posiadanie kriokonserwowanych i przechowywanych zarodków z realizowanych wcześniej procedur¹.

Podczas kwalifikacji par do programu brany jest pod uwagę również wiek. Do finansowanej przez państwo procedury mogą zgłaszać się:

• kobiety do 42. roku życia, korzystające ze swoich własnych komórek jajowych lub dawstwa nasienia, 
• kobiety do 45. roku życia, korzystające z dawstwa oocytów lub zarodka,
• mężczyźni do 55. roku życia³. 

Oznacza to, że in vitro po 40. roku życia zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn jest możliwe — dojrzały wiek nie stanowi przeszkody do podjęcia próby zajścia w ciążę.
 

Co możecie zrobić, aby ubiegać się o dofinansowanie in vitro?

Jeśli chcecie otrzymać dofinansowanie, macie do wykonania kilka kroków. Pozwolą one zebrać informacje niezbędne, aby zakwalifikować Was do programu. 
 

1. Wybór placówki. Zapoznajcie się z pełną listą ośrodków biorących udział w programie, która jest dostępna na portalu Pacjent GOV i wybierzcie ten najbardziej dogodny dla Was. 
2. Zaplanowanie wizyty. Skontaktujcie się z placówką i umówcie spotkanie kwalifikujące do programu. 
3. Wypełnienie niezbędnych dokumentów. Przed wizytą konieczne będzie uzupełnienie i podpisanie kilku zgód i oświadczeń. Jeśli coś nie będzie dla Was jasne, warto skonsultować się z placówką – jej pracownicy wyjaśnią wszelkie wątpliwości. 
4. Wizyta kwalifikacyjna. W trakcie spotkania czeka Was szczegółowy wywiad, przeprowadzone zostaną także niezbędne badania. Do placówki zabierzcie ze sobą dokumentację medyczną ukazującą dotychczasowy przebieg leczenia niepłodności.
5. Właściwa procedura. Kiedy zostaniecie już zakwalifikowani do programu, specjaliści zaproponują Wam najlepiej dopasowaną ścieżkę postępowania. Dokładna procedura zależna jest od tego, jakie są w Waszym przypadku przyczyny niepłodności i czy dotyczy ona jednego, czy obojga z Was. Istotne będzie także to, czy korzystacie z własnych, czy obcych komórek rozrodczych¹. Później rozpocznie się już proces leczenia metodą in vitro.  
    

Oncofertility — co to jest?

Oncofertility, czyli onkopłodność, to termin, który został użyty po raz pierwszy w 2005 roku przez ASRM (ang. American Society for Reproductive Medicine). Określa on dziedzinę, która łączy ze sobą medycynę rozrodu oraz onkologię. To odpowiedź na coraz częstszą potrzebę leczenia niepłodności, która jest skutkiem ubocznym terapii przeciwnowotworowych⁴.

Choroby nowotworowe oraz ich leczenie mogą przyczyniać się do zmniejszenia zdolności rozrodczych zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn – i to jeszcze przed rozpoczęciem właściwej terapii. U kobiet najczęściej związane jest to z występowaniem cykli bezowulacyjnych i zanikiem miesięcznych krwawień. Z kolei u mężczyzn mogą pogarszać się parametry nasienia oraz obniżać aktywność seksualna⁴.

Osoby, które zmagają się z chorobą nowotworową, a chcą mieć w przyszłości dzieci, mogą w ramach rządowego programu in vitro zabezpieczyć swoją płodność. Proces ten polega na pobraniu oraz przechowywaniu gamet. Zabieg wykonuje się przed lub w trakcie właściwej terapii onkologicznej²:

• u kobiet pobierane i zamrażane są oocyty, 
• u mężczyzn pobierane i zamrażane jest nasienie¹. 

Do programu zabezpieczenia płodności na przyszłość u pacjentów onkologicznych mogą przystąpić:

• kobiety od okresu dojrzewania do 40. roku życia,
• mężczyźni od okresu dojrzewania do 45. roku życia³. 

Starania o ciążę czasem trwają nieco dłużej, niż byśmy sobie tego życzyli. Jeśli rozważacie skorzystanie z metody in vitro, rządowy program finansowania może pomóc Wam doczekać się upragnionego potomstwa.