Pierwsze słowo – kiedy dziecko powinno zacząć mówić?

Na początku życia niemowlę wkłada wiele wysiłku, aby się z Tobą porozumieć. Wymiana spojrzeń, kwilenie, mruczenie, płacz, śmiech − to nic innego, jak próby nawiązania kontaktu. W rozwoju mowy istotne znaczenie ma zasada „rozumienie przed mówieniem”. Oznacza to, że zanim dziecko zacznie używać słów, musi zrozumieć, co Ty do niego mówisz.

Od pierwszego słowa do pierwszych pytań

Rozwój mowy i przyswajanie nowych słów przez dziecko to kwestia bardzo indywidualna. Proces ten przebiega u dzieci bardzo różnie: u jednych szybciej, u innych wolniej. Warto też dodać, że rodzice różnie rozumieją „mówienie dziecka” − dla jednych połączenie dwóch sylab „da-da” będzie już słowem, a dla innych rodziców nie jest to jeszcze podstawa, by uznać, że ich dziecko zaczęło mówić.

 Pierwszy rok życia to czas, kiedy dziecko poznaje pierwsze dźwięki i słowa.

Po urodzeniu niemowlę komunikuje się tylko za pomocą krzyku i płaczu. Pierwszą samogłoską, jakiej używa kilkutygodniowe dziecko, jest „a”.

Ok. 2-3. miesiąca maluszek wydaje pierwsze niezdefiniowane, ale bardzo miłe dla ucha dźwięki w pozycji leżącej (tzw. gruchanie lub głużenie). Są to krótkie, gardłowe dźwięki („he”, „agu”).

Ok. 4-5. miesiąca ma miejsce szczególny moment w komunikacji werbalnej dorosły − dziecko. Dziecko próbuje zacząć odpowiadać bliskim, naśladując proste odgłosy („brr”, „prr”, „mmm”) oraz wypowiadając pierwsze sylaby. Wydawane przez dziecko dźwięki stają się coraz bardziej świadome, przybierają różne brzmienie i natężenie. Poprzez taką „zabawę” dziecko bardzo intensywnie ćwiczy organy, które już wkrótce pozwolą mu mówić.

Ok. 6-8. miesiąca niemowlę dużo gaworzy, powtarzając zasłyszane zbitki sylab („da-da”) i zachęcając wszystkich do „rozmowy”. Ponadto, zaczyna rozumieć znaczenie pojedynczych słów i zdań.

Ok. 9. miesiąca dziecko potrafi powiązać dany dźwięk z osobą lub czynnością. Świadomie używa sylab i częściej mówi do siebie niż do innych.

Ok. 10. miesiąca, przy uważnym wsłuchaniu się, w paplaninie dziecka można wyróżnić już pytania i okrzyki mające sens.

Ok. 12. miesiąca z ust dziecka pada poprawnie użyte pełne słowo, najczęściej „mama”, „tata”, „papa” lub „nie”.

Drugi rok życia to intensywny czas poznawania nowych słów. Półtoraroczne dziecko często potrafi wypowiedzieć już 50 słów. Używaj podczas zabawy z nim wyrazów dźwiękonaśladowczych: „miau-miau”, „hau-hau”, „ko-ko” i „brum-brum”, które dziecko chętnie powtarza. By wspierać rozwój mowy recytuj też krótkie wierszyki.

Trzeci rok życia to czas, kiedy dziecko ma już spory zasób słów. Łączy je, budując zdania i zadając pytania. Nie jest to jeszcze poprawna mowa – normalną rzeczą są trudności z odmianą słów, myleniem końcówek itp. Minie jeszcze dużo czasu, zanim Twój skarb zacznie mówić bez błędów.

Rozwój aparatu mowy dziecka

Na samym początku największą przeszkodę w tworzeniu dźwięków i rozwoju mowy u niemowlęcia stanowi jego fizjologia. Aparat mowy noworodka zbudowany jest zupełnie inaczej niż u dorosłego i nie jest w stanie wyprodukować dźwięku odpowiadającego naszej mowie. Stopniowo ulega przekształceniom i dzięki temu dziecko zaczyna wydawać pierwsze dźwięki, a następnie słowa, aż do pełnych zdań. Prawidłowy rozwój aparatu mowy wspiera także odpowiednie rozszerzanie diety maluszka – dbaj o stopniową zmianę konsystencji podawanych posiłków, co będzie sprzyjać nauce gryzienia.

Gimnastyka dla języka

Dziecko uczy się mowy głównie poprzez słuch – intensywnie chłonie z otoczenia wszystkie słowa. Istnieje kilka sposobów, które mogą usprawnić proces rozwoju mowy:

• Mów do dziecka powoli, wyraźnie, niezbyt cicho i nie za głośno.
• Ucząc danego słowa, powtarzaj je wiele razy, aby utkwiło w głowie maluszka.
• Czytaj dziecku dużo bajek i rymowanych wierszyków – rytm i rym nie tylko stymulują słuch, ale i ćwiczą pamięć.
• Powtarzaj razem z dzieckiem wyrazy dźwiękonaśladowcze. Zabawcie się w naśladowanie dźwięków samochodu, tykania zegara, odgłosów zwierząt.
• Baw się ze swoją pociechą w zabawy paluszkowe: „Sroczka”, „Idzie rak” czy „Kosi, kosi, łapci”.
• Wspomagaj rozwój mięśni jamy ustnej dziecka poprzez zachęcanie go do dmuchania piórka czy oblizywanie ust.
• Opowiadaj maluszkowi jak najwięcej historii z codziennego życia, sprawiając, aby się zasłuchał i chłonął jak najwięcej.

Pamiętaj, że ssanie smoczka przez dziecko oraz picie z butelki ze smoczkiem po ukończeniu pierwszego roku życia mogą opóźnić naukę mówienia.

Pytania i odpowiedzi

1. Kiedy dziecko mówi pierwsze słowo?
Rozwój aparatu mowy u niemowląt i małych dzieci to kwestia bardzo indywidualna. Cały proces przebiega u dzieci w różny sposób. Do tego rodzice różnie interpretują pierwsze słowo ich pociechy. Dla jednych będzie to połączenie dwóch przypadkowych sylab, np. „da-da”, a dla innych – całe słowo, które ma już jakieś znaczenie, np. „tak” czy „kot”. 

2. Kiedy dziecko mówi „mama”?
Zazwyczaj około 12. miesiąca dziecko świadomie potrafi już powiedzieć „mama”, „tata”, „tak”, „nie”. Szacuje się, że około 1,5 roczne dziecko często umie już użyć około 50 słów. Wśród nich są wyrazy dźwiękonaśladowcze. Wciąż jednak uczy się prawidłowej wymowy i ćwiczy kolejne słowa, które poznaje. Dopiero trzylatek potrafi łączyć pojedyncze słowa w zdania i chętnie zadaje pierwsze pytania. 

3. W jakim wieku dziecko powinno zacząć mówić?
Dzieci przygotowują swój aparat mowy już od urodzenia. Na początku komunikują swoje potrzeby krzykiem, a dopiero potem zaczynają gruchać lub głużyć. Zazwyczaj już około 6. – 8. miesiąca niemowlę zaczyna wypowiadać pierwsze sylaby, które z biegiem czasu zamieniają się w proste i krótkie słowa.  

4. Jakie pierwsze słowo powie Twoje dziecko?
To, jakie pierwsze słowo wypowie Twoje dziecko, jest zależne od maluszka i od Ciebie. Być może będzie to „mama”, „tata”, a może „baba”. Najważniejsze, by od samego początku dużo rozmawiać z dzieckiem, zachęcać je do gaworzenia i ćwiczenia aparatu mowy. Dużo czytaj swojemu szkrabowi i rozmawiaj z nim, by maluszek miał bogaty zasób słów.